Αν συνεχίσουμε να εμμένουμε στο τουριστικό μοντέλο «ήλιος και θάλασσα» θα είμαστε έρμαιοι της τύχης μας… καιρός να αναπτυχθούμε, να ψηλώσουμε κι άλλο!!! Τι συμβαίνει με το τουριστικό προϊόν στην Κρήτη; Και τι θα μπορούσε να αλλάξει προς το καλύτερο;
Χιλιάδες αφίξεις, διψήφια ποσοστά αυξήσεων στις αφίξεις, γεμάτα ξενοδοχεία.
Αυτοί είναι μερικοί από τους τίτλους που συναντάμε καθημερινά σε ειδησεογραφικά site όταν αναφέρονται στην φετινή χρονιά.
Παρόλα αυτά…
Αν κάνει κάποιος μια βόλτα στις τουριστικές αγορές των μεγαλύτερων προορισμών της Κρήτης, στην Χερσόνησο, στα Χανιά, στον Αγ.Νικόλαο και αλλού, θα συναντήσει δυσαρεστημένους καταστηματάρχες, απογοητευμένους ιδιοκτήτες καταστημάτων επισιτιστικού ενδιαφέροντος, αλλά και προβληματισμένους ιδιοκτήτες και διευθυντές ξενοδοχείων, αφού οι ελλείψεις στο προσωπικό έχουν οδηγήσει επιχειρήσεις, ακόμη και σε ματαίωση ή αναβολή του ανοίγματος.
Τελικά τι συμβαίνει με το τουριστικό προϊόν στο νησί μας;
Ας επιχειρήσουμε να κάνουμε μια καταγραφή των κυρίαρχων και διαχρονικών προβλημάτων του τουρισμού στο νησί, καταθέτοντας ταυτόχρονα προτάσεις και ιδέες προς διαβούλευση και προβληματισμό, ευελπιστώντας ότι θα πάψει επιτέλους η οκνηρία και η νωχελικότητα, θα βρεθεί το σθένος, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες κινήσεις για να απαντηθούν τα προβλήματα που ουσιαστικά βάλλουν κατά της υπεραξίας που θα έπρεπε να διαθέτει το τουριστικό προϊόν στην Κρήτη.
✍️ ο Μύρων Κανάκης
(Επιχειρηματίας δεύτερης γενιάς στον τουρισμό, Αντιπροεδρος εμπορικού συλλόγου Χερσονήσου)
Το γεγονός ότι εμφανιζόμαστε σε σχετικούς πίνακες σαν ο πιο φθηνός προορισμός στην Ευρώπη, σίγουρα δεν μας τιμά.
ALL INCLUSIVE
O φόβος και ο τρόμος των επαγγελματιών που δεν έχουν άμεση σχέση με την διαμονή του επισκέπτη. Εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες, εστιατόρια, μπαρ και κλάμπ, γραφεία ενοικίασης οχημάτων, τουριστικά γραφεία εκδρομών, ταξί και ό,τι άλλο μπορεί κάποιοςνα φανταστεί, κατηγορούν την πρακτική του all inclusive για τους χαμηλούς τζίρους. Προφανώς δεν μπορεί όλοι να κάνουν λάθος.
Μια πρακτική που ξεκίνησε γύρω στα τέλη των 80ς, αρχές των 90s στην Ισπανία, αρχικά σε ξενοδοχεία που βρισκόταν σε απόσταση μεγαλύτερη των 5χλμ από την πόλη, αργότερα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Δειλά αλλά σταθερά έκανε την εμφάνιση του και στην Κρήτη, ώσπου να έχει φτάσει να αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα σήμερα.
Στην Ισπανία αλλά και στην Ιταλία γίνονται ήδη προσπάθειες για τον «εξοστρακισμό» της πρακτικής. Χαρακτηριστικά στον ίσως πιο δημοφιλή καλοκαιρινό προορισμό της Ευρώπης, την Μαγιόρκα, ήδη από την φετινή χρονιά το all inclusive έχει διαμορφωθεί συντεταγμένα σε όλα τα ξενοδοχεία, σε 3 ποτά μέχρι το μεσημεριανό και 3 ποτά μετά το δείπνο.
Όσο και αν δυσαρέστησε ικανό ποσοστό των επισκεπτών, κυρίως Βρετανών που φημίζονται σαν τα πιο γερά ποτήρια, η υπεραξία του τουριστικού προϊόντος στο ισπανικό νησί, δεν πτόησε τους ξενοδόχους.
Οφείλουμε εδώ να αναφέρουμε, ότι όσο και αν βρίσκουμε το εύκολο θύμα στο all inclusive, σύμφωνα με καταγεγραμμένες μετρήσεις, η συγκεκριμένη πρακτική είναι αυτή που γεμίζει τα πρώτα αεροπλάνα και τα πρώτα ξενοδοχεία που ανοίγουν, καθώς και τα τελευταία που κλείνουν.
Είναι δεδομένο πάντως ότι η ζημιά που προκαλεί σε όλο το τουριστικό προϊόν, αφού αυτό δεν είναι μόνο τα ξενοδοχεία, οι απώλειες που φέρνει στον κρατικό κορβανά, οι απώλειες σε θέσεις εργασίας εξαιτίας των μειωμένων τζίρων σε επιχειρήσεις εξωτερικά των ξενοδοχείων είναι ανυπολόγιστες. Θεωρώ ότι τα περιθώρια κέρδους που αφήνει ιδιαίτερα σε ξενοδοχεία μικρότερα των 700-800 κλινών είναι επίσης περιορισμένα.
Γενικότερα ο μεγαλύτερος ωφελημένος από την συγκεκριμένη πρακτική , δεν είναι άλλος από τους μεγάλους tour operators. Το κράτος έχει τεράστιες απώλειες εσόδων για τους λόγους που αναφέραμε, ο ιδιωτικός τομέας επίσης, το εργατικό δυναμικό επίσης.
Είναι σίγουρα πολύ δύσκολο να κόψεις με ένα μαχαίρι σε μια μέρα τον γόρδιο δεσμό που έχει σχηματιστεί. Οι κλυδωνισμοί θα είναι ισχυρότατοι, μιας και δεν μπορούν να απαντηθούν σε ανάλογη ταχύτητα τα υπόλοιπα διαχρονικά προβλήματα.
Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι για μια οικογένεια μεσαίας τάξης , ακόμη και πριν την εκτόξευση του πληθωρισμού στην Ευρώπη, οι διακοπές θα ήταν όνειρο απατηλό, αν υπολογίσουμε τα ημερήσια έξοδα για 2 ή 3 παιδιά για τα διάφορα παρελκόμενα (παγωτά, αναψυκτικά, πατατάκια, χυμούς κλπ ).
Εκείνα που θα μπορούσαν να γίνουν όμως είναι τα εξής:
Α) Να υπάρχει ένας περιορισμός του all inclusive κατά την υψηλή περίοδο, δηλαδή από τις 20 Ιουνίου εώς τις 20 Αυγούστου. Έτσι και αλλιώς οι τιμές στα ξενοδοχεία εκτινάσσονται αυτήν την περίοδο (ιδιαίτερα τον Ιούλη και τον Αύγουστο), όταν η ζήτηση φτάνει στο ζενίθ. Χωρίς το all in, με μια λογική αύξηση σε σχέση με τα άκρα της σεζόν, τα κέρδη ακόμη και για τα ξενοδοχεία θα είναι ανάλογα. Είναι ευνόητο τα οφέλη που θα επιφέρει στην τοπική οικονομία.
Β) Να καθιερωθεί ένα διήμερο off all inclusive σε κάθε εβδομαδιαίο πακέτο. Ή πιο απλά να υπάρξει το weekend off all inclusive. Πολύ απλά τα Σαββατοκύριακα να μην ισχύει η πρακτική του all in.
Γ) Να ισχύει το all in μόνο για οικογένειες με 2 παιδιά και πάνω. Φυσικά να καταργηθεί εντελώς στα adults only ξενοδοχεία.
Αλίμονο μας αν για να έρθει ο επισκέπτης, δηλαδή για να μας προτιμήσει πρέπει να τον έχουμε συνέχεια μπουκωμένο και πρησμένο από το φαΐ και το ποτό.
Για μια οικογένεια όμως, ιδιαίτερα στην σημερινή περίεργη και δύσκολη για την Ευρώπη οικονομική συγκυρία, σε μια περίοδο που η Ευρώπη γερνάει εξαιτίας της υπογεννητικότητας, δείχνεις το family friendly πρόσωπο σου με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Φυσικά εννοείτε ότι αυτό μπορεί να ισχύει και για την ελληνική οικογένεια, ευρωπαϊκή και αυτή άλλωστε.
Όπως και να έχει, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να γίνουν σιγά-σιγά τα πρώτα βήματα ώστε ο τουρισμός στην Κρήτη να απεγκλωβιστεί από την πολιτική του all inclusive. Oι παραπάνω προτάσεις κατατίθενται προς διαβούλευση, ευελπιστώντας σε θετικά αποτελέσματα. Οφείλουμε όμως να καταλάβουμε ότι δεν γίνετε να παραμένουμε στάσιμοι, συνεχίζοντας αέναα να βάζουμε την σκόνη κάτω από το χαλάκι.
ΤOYΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Το πρόβλημα εύρεσης προσωπικού έτεινε να αποδειχθεί δαμόκλειος σπάθη την φετινή χρονιά. Ύστερα από δυο χρόνια πανδημίας και περιορισμένης σεζόν δεν ήταν λίγοι αυτοί που άλλαξαν επαγγελματική ρότα. Προτίμησαν άλλα επαγγέλματα, κυρίως τεχνικά, που προσφέρουν επαγγελματική σταθερότητα όλο τον χρόνο.
Αν εστιάσουμε σφαιρικά στο πρόβλημα, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι ο κλάδος υστερεί σε επαγγελματίες.
Για πολλά επαγγέλματα, σερβιτόροι, καμαριέρες, οδηγοί δεν είναι παρά μια προσωρινή λύση που θα προσφέρει στο οικογενειακό εισόδημα. Για πολλούς εργαζομένους ο τουρισμός αποτελεί την έσχατη λύση.
Τα δυσβάσταχτα ωράρια, η αδιάκοπη καθημερινότητα με ελάχιστα ρεπό, οι μειωμένοι μεταμνημονιακά μισθοί, ο φόρτος εργασίας, ακόμη και οι καθυστερημένες εξοφλήσεις των δεδουλευμένων αποτελούν παράγωγα του κυρίαρχου αίτιου. Αυτό βέβαια δεν είναι άλλο από την περιορισμένη τουριστική σεζόν. Σε αυτό θα σταθούμε αναλυτικότερα παρακάτω.
Οι κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει εγκλήματα. Είναι αλλεπάλληλες οι αναφορές τουριστικών φορέων για την ανάγκη επαναλειτουργίας της Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων, τις βελτιώσεις που είναι αναγκαίες στην Σχολή Τουριστικών Επιχειρήσεων στον Άγιο Νικόλαο, την ίδρυση ΑΕΙ που θα αφορά τον τουρισμό, ώστε να δημιουργηθούν τα στελέχη της αυριανής μέρας.
Πολύ σωστά αναφέρθηκε τις προάλλες κατά την παρουσία του Υπουργού στην Κρήτη ότι είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας κλάδου της Μέσης Εκπαίδευσης, που θα αφορά τον τουρισμό. Ένα τουριστικό λύκειο που θα δίνει κατευθύνσεις στους νέους προς τον τουριστικό τομέα, διδάσκοντας τα αναγκαία σε όσους ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν τουριστικά επαγγέλματα. Αρκούν όμως αυτά;
Όχι βέβαια. Όσοι απασχολούνται στον τουρισμό, από οποιοδήποτε πόστο, χωρίς να αφορά αποκλειστικά τους εργαζομένους στα ξενοδοχεία, θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα συνεχής επιμόρφωσης.
Μέσω των διαφόρων θεσμών, όπως είναι το επιμελητήριο, οι Δήμοι, ή η Περιφέρεια θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα της αέναης εκπαίδευσης.
Ένα ακόμη βήμα θα μπορούσε να είναι η πιστοποίηση των γνώσεων, οι εξετάσεις ώστε να διαθέτει ο κάθε επαγγελματίας ένα αποδεικτικό επιμόρφωσης. Ιδανικά, για να μπορεί να δουλέψει κάποιος σε επαγγέλματα όπως οδηγός ταξί, καμαριέρα, ακόμη και δημόσιος υπάλληλος που θα χρειάζεται να έρθει σε επαφή με ξένους επισκέπτες, ιδιοκτήτης καταστήματος, κλπ, να έχει ένα αποδεικτικό των γνώσεων του τουλάχιστον στα αγγλικά, (ιδανικά δυο ξένες γλώσσες), καθώς και στους βασικούς κανόνες συμπεριφοράς απέναντι στον επισκέπτη που αφορούν το επάγγελμα του. Η γνώση όμως τουλάχιστον 1 ξένης γλώσσας στην βασική της βαθμίδα θα πρέπει να θεωρείται απαραίτητη. Είναι συχνά τα φαινόμενα που ο χ-ψ επαγγελματίας (συνήθως οδηγός ταξί, αστυνομικός) δεν μπορεί να συνεννοηθεί ούτε στα απαραίτητα με τον επισκέπτη.
Δυστυχώς όμως και εδώ η Πολιτεία αφήνει το προϊόν να κινείται με αυτόματο πιλότο, ακολουθώντας, ξανά την τακτική… η σκόνη κάτω από το χαλάκι!
Θα πρέπει όμως να καταλάβουν άπαντες, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας, ότι η επένδυση σε ελληνικό προσωπικό, είναι παραπάνω από αναγκαία. Δεν είναι τυχαίο ότι μια από τις συχνότερες απαντήσεις στο ερώτημα προς επισκέπτες τι σας αρέσει περισσότερο στην Ελλάδα, είναι οι άνθρωποι. Ο Έλληνας που αγαπάει αυτό που κάνει, αφού αμείβεται και ανάλογα, είναι αυτός που θα «κερδίσει» τον επισκέπτη με την άψογη εξυπηρέτηση του , το χαμόγελο και την πλάκα αν θέλετε, τις συμβουλές και την βοήθεια που θα δώσει. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που έχει μείνει στην μνήμη μου όταν πελάτες του καταστήματος μου είπαν ότι ήταν η 65η φορά που έρχονταν μόνο στην Χερσόνησο, όχι εξαιτίας του ήλιου, της θάλασσας, του φαγητού ή του φυσικού κάλους, αλλά κυρίως λόγω των ανθρώπων. Δεν ήταν οι μόνοι, ξέρουμε όσοι ασχολούμαστε με τον κλάδο ότι οι επαναλαμβανόμενοι επισκέπτες είναι ένα ισχυρότατο ποσοστό των επισκεπτών. Αν εξειδικεύσουμε την ερώτηση, η απάντηση επαναλαμβανόμενων επισκεπτών, εκείνων που συνήθως καταναλώνουν, ξοδεύουν περισσότερο, θα είναι λόγω των κοινωνικών σχέσεων που έχουν αναπτύξει, δημιουργώντας καλές φιλίες.
Για να ολοκληρώσω τα παραπάνω για τους επισκέπτες με τις 65 αφίξεις στην Χερσόνησο, είχαν πει, ότι παρ’ολο που ταξίδεψαν και άλλα μέρη της Μεσογείου, Ισπανία, Τουρκία, Πορτογαλία, Γαλλία, Ιταλία, υπόλοιπη Ελλάδα, πουθενά δεν βρήκαν την φιλοξενία και τους ανθρώπους της Κρήτης!
ΣΤΡΕΒΛΕΣ ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ
«Είστε πολύ τυχεροί που ζείτε στην Κρήτη, ένα επίγειο παράδεισο. Ταυτόχρονα όμως βγάζετε τα μάτια σας μόνοι σας. Είναι σαν να είστε σε ένα τεράστιο τραπέζι, που έχει σερβιρισμένα όλα τα καλά του θεού, όλα τα καλά που βγάζει η Γη της Κρήτης. Είστε όμως δεμένοι, ο ένας με τον άλλο δίπλα –δίπλα. Έτσι μπορείτε να γευτείτε μόνο όσα είναι μπροστά σας και φτάνουν τα δεμένα χέρια σας. Δεν έχετε καταλάβει ότι για να γευτείτε το πιάτο που είναι στην άλλη άκρη του τραπεζιού, θα πρέπει να συνεργαστείτε, να το μεταφέρετε χέρι-χέρι, για να φτάσει σε εσάς. Έτσι δεν το δοκιμάζετε ποτέ».
Τάδε έφη ένας φίλος της Κρήτης που την επισκέπτεται για περισσότερα από 30 χρόνια έχοντας μάθει όχι μόνο τον τόπο αλλά και τους ανθρώπους με τις ιδιοτροπίες τους.
Αλλιώς και με δυο λόγια, το γνωστό «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα …»
«Ο γείτονας έκανε μαγαζί με κρητικά προϊόντα, και κονομάει, να κάνω και εγώ το ίδιο». Δεν καταλαβαίνει ο κάθε αδαής ότι η πίτα θα κοπεί στην μέση (ή σε περισσότερα κομμάτια) και όλοι θα μείνουν πεινασμένοι. Ακόμη ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που μας είχε μεταφέρει πλασιέ μεγάλης εταιρίας χρυσών καδενών την δεκαετία του 90. Είχε μετρήσει μόνο στην περιοχή της Χερσονήσου, Σταλίδας, Μαλίων, συμπεριλαμβανομένων των καταστημάτων εντός ξενοδοχείων, 192 κοσμηματοπωλεία!
Μπορεί η αγορά να αυτορρυθμίστηκε στο μεταξύ, όμως οι στρεβλές νοοτροπίες γιγαντώθηκαν. Σε άλλες χώρες, πάντως, κυρίως της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, υπάρχει ένας έλεγχος, συνήθως από την τοπική αυτοδιοίκηση. Η χ-ψ περιοχή έχει τόσο πληθυσμό, είναι ικανή να δεχτεί τόσους επισκέπτες, άρα χρειάζεται τόσα αρτοποιία, τόσα καταστήματα ρούχων, μπαρ, εστιατόρια κλπ.
Εν ολίγοις, είναι πια κατά γενική ομολογία εκείνο που κατατρώει όχι μόνο το τουριστικό προϊόν της Κρήτης αλλά και ολόκληρη την επιχειρηματικότητα στην χώρα, ακόμη και τις κοινωνικές σχέσεις.
«Να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα». Δεν μας ενδιαφέρει να παράγει η δική μας κατσίκα καλύτερο και περισσότερο γάλα, μας ενδιαφέρει να μην το κάνει εκείνη του γείτονα.
Η διδαχή του Παπαδιαμάντη, το «εμείς, όχι το εγώ» ενώ θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ώστε να εμπεδωθεί απόλυτα, έχει ξεχαστεί ή ακόμη χειρότερα αγνοείται πλήρως.
Έτσι ο χ μαγαζάτορας θα πράξει κατά το δοκούν χωρίς να τον ενδιαφέρει αν βλάπτει τους γείτονες του, ο ταξιτζής «κάνει τη δουλειά του, να βγάλει το μεροκάματο» ποδοπατώντας νόμους και κανόνες, ή ο ιδιοκτήτης μπαρ θα έχει τον ήχο στην διαπασών, θα σερβίρει ανήλικους, συχνά δε το ποτά είναι μπόμπες, χωρίς να αντιλαμβάνεται πόσο κακό κάνει σε όλο το προϊόν, άρα και στον εαυτό του.
Σήμερα πρέπει να τα «πιάσουμε», δεν μας ενδιαφέρει το αύριο και το μεθαύριο.
Χαρακτηριστικό επίσης παράδειγμα η τιμολογιακή πολιτική. Τριάμισι ευρώ την μπύρα ο Μάκης; Τρία ευρώ ο Σάκης. Αν θα μπορούσαν να συνεννοηθούν όμως, θα πουλούσαν αμφότεροι τέσσερα. Κάκιστης μορφής δηλαδή ανταγωνισμός που είναι μόνο loose –loose situation. Βλάπτει την επιχείρηση, το προϊόν αλλά και τον πελάτη.
Έτσι φτάνουμε στο κυρίαρχο θέμα του παιχνιδιού που παίζεται μεταξύ των ξενοδοχείων και των tour operators. Oι τελευταίοι φέρονται να είναι εκείνοι που απολαμβάνουν την υπεραξία του κρητικού τουριστικού προϊόντος. Καθορίζουν την τιμολογιακή πολιτική, επιβάλλουν πρακτικές όπως το all inclusive, ημερομηνίες έναρξης και κλεισίματος.
Η Κρήτη διαθέτει περισσότερες από 200 χιλιάδες κλίνες, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Αυτές όμως είναι πολύ περισσότερες αφού συνεχώς γίνονται επεκτάσεις, ιδρύονται νέα καταλύματα ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των κατοικιών βραχυχρόνιας μίσθωσης. Παρ’ όλα αυτά οι ξενοδοχειακές ενώσεις του νησιού κάθε άλλο παρά πρωταγωνιστικό χαρακτήρα έχουν. Δεν είναι τυχαίο επίσης, ότι δεν υπάρχει μια υπερ-ένωση που θα αφορά όλο το νησί, έτσι ώστε να μπορούν οι ξενοδόχοι να διαχειριστούν το προϊόν και τις υπηρεσίες μόνοι τους, χωρίς την χειραγώγηση των tour operators. Iδανικά, να μπορούσαν να δημιουργήσουν τον κρητικό tour operator προσφέροντας στον δυνητικό πελάτη τιμές χωρίς τα υπερκέρδη του μεσάζοντα αφού αυτός είναι ο ρόλος του tour operator. Ή έστω καλύτερες τιμές αφού τα έσοδα θα επέστρεφαν στους ίδιους.
Αλίμονο μια αγορά με περισσότερα από 4,5 εκατομμύρια αφίξεις να μην μπορεί να επωφεληθεί στο μέγιστο από το προϊόν και τις υπηρεσίες που προσφέρει. Επανερχόμαστε έτσι σε όσα αναφέρθηκαν παραπάνω σχετικά με το εμείς και όχι το εγώ και τα δεμένα χέρια που δεν φτάνουν όλα τα πιάτα. Μέσα από το καλύτερο εμείς και το εγώ γίνεται καλύτερο, έλεγε ο Παπαδιαμάντης, υπενθυμίζω.
ΥΠΟΔΟΜΕΣ
Δεν θα σταθώ ιδιαίτερα. Γνωστά και διαχρονικά, δυστυχώς. Σε αναμονή των μεγάλων έργων που έχουν πολλάκις ανακοινωθεί για την Κρήτη, για τον ΒΟΑΚ και το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι.
Εννοείται ότι θα προσφέρουν ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος, ελπίζουμε πάντως τόσο το αεροδρόμιο να μην είναι πανάκριβο, αλλά και ο ΒΟΑΚ να μην κυριευθεί από διόδια καθιστώντας το οδικό ταξίδι ασύμφορο. Η υπερδεκαετής καθυστέρηση που έχει υποστεί η Κρήτη σε αναπτυξιακές υποδομές , ιδιαίτερα αν κάνουμε τις συγκρίσεις με την υπόλοιπη Ελλάδα, π.χ. την Εγνατία οδό που δεν έχει την κίνηση που υπάρχει στην Κρήτη, επιβάλλουν να κρατηθούν τα προσχήματα για αμφότερα.
Όμως δεν θα πρέπει να μένουμε σε αυτά τα δυο. Έργα υποδομής θα πρέπει να θεωρηθούν και τα σχέδια πόλης που έχει ανάγκη κάθε περιοχή που τις τελευταίες δεκαετίες γιγαντώθηκε εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης. Περιοχές όπως η Χερσόνησος, τα Μάλια, ο Πλατανιάς, ακόμη η Ελούντα και όπου αλλού αυτά απουσιάζουν, θα πρέπει να προχωρήσουν τάχιστα στην χάραξη και τον σχεδιασμό των σχεδίων πόλης.
Πρόκειται για έργα που την μεγαλύτερη ευθύνη και αρμοδιότητα έχει η τοπική αυτοδιοίκηση. Συχνά, αυτά ζεματάνε, αφού η απαλλοτρίωση οικοπέδων για χάραξή νέων δρόμων προκαλεί τοπικές εντάσεις μεταξύ των Δήμων και των ιδιοκτητών των οικοπέδων που θα χάσουν την όποια αξία της περιουσίας τους. Έτσι με διάφορες υπεκφυγές, πολλοί δήμοι αρνούνται να βγάλουν την «καυτή πατάτα από την φωτιά».
Θα πρέπει όμως να καταλάβουν άπαντες ότι μακροπρόθεσμα το συνολικό όφελος, το όφελος του εμείς που λέγαμε παραπάνω, θα φέρει και το όφελος του «εγώ». Μακριά λοιπόν από ψηφοθηρικές πρακτικές, με την απαραίτητη διαβούλευση όπου χρειάζεται, οφείλει η τοπική αυτοδιοίκηση να δράσει άμεσα. Η χάραξη των επικαιροποιημένων σχεδίων πόλεως όχι μόνο θα ωφελήσει τα μέγιστα το τουριστικό προϊόν, άρα και την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, ακόμη και εκείνων που δεν απασχολούνται άμεσα στον τουριστικό τομέα, αλλά θα βελτιώσει σε ανάλογο βαθμό την ποιότητα ζωής, όχι μόνο κατά την διάρκεια της τουριστικής σεζόν, αλλά όλο το χρόνο.
Ακόμη ένα απαραίτητο έργο υποδομής που χαίρομαι, γιατί εσχάτως έχει πέσει στο τραπέζι με ολοένα αυξανόμενη ένταση στην απαίτηση για την δημιουργία του είναι η σιδηροδρομική σύνδεση του νησιού.
Τα προηγούμενα χρόνια όσοι προσπάθησαν να φέρουν το θέμα στο προσκήνιο γνώριζαν μια απαξίωση, μια ειρωνεία, χαρακτηρισμούς όπως γραφικός κ.α.
Οι κουζουλοί όμως έκανανε αθάνατη την Κρήτη. Είναι ντροπή για όλους όσους μας εκπροσώπησαν στο κοινοβούλιο τα τελευταία 40 χρόνια να μην έχει απαιτηθεί ένα τόσο ουσιαστικό έργο.
Όταν νησιά ανάλογου μεγέθους ή και μικρότερα από την Κρήτη όπως η Σαρδηνία, η Σικελία, η Μαγιόρκα, Κορσική, έχουν σιδηροδρομική σύνδεση, όταν η απόσταση από το ανατολικό στο δυτικό άκρο ξεπερνά τα 300 χλμ να θεωρείται κάτι πρωτόγνωρο και αδύνατο.
Διάφοροι εξυπνακισμοί που έχουν αναφερθεί όπως ότι είναι αδύνατον εξαιτίας των βουνών, ή «αφού δεν έχουμε δρόμους, τρένο θα ζητάμε» είναι επιεικώς ανόητοι κατά εμέ. Λες και δεν έχει καταφέρει ο άνθρωπος να κάνει ανάλογα έργα στα βουνά της Πίνδου, ή στις Ελβετικές Άλπεις, στα Λασιθιώτικα βουνά ή στα Λευκά Όρη θα σταματήσει; Που να ζητούσαμε και υποθαλάσσια σύνδεση με τη Πελοπόννησο δηλαδή. Γιατί όχι, ούτε αυτό είναι αδύνατον. Ας μείνουμε στην σιδηροδρομική σύνδεση προς το παρόν.
Τα οφέλη τεράστια και πολυποίκιλα. Η κινητικότητα είναι ένα βασικό ζητούμενο των σύγχρονων οικονομιών. Φανταστείτε πόσο εύκολο θα είναι για κάποιον επισκέπτη, ή κάτοικο του νησιού εφόσον θα υπάρχει η δυνατότητα να πάει από την Σητεία στα Χανιά σε 2 ώρες! Πόσα οφέλη θα επιφέρει στην τοπική οικονομία, η γρήγορη και ασφαλή μετακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων. Πόσο σημαντικό θα είναι για κάποιον επισκέπτη που επιλέγει τα Χανιά για τις διακοπές του, να μπορεί να ταξιδέψει εύκολα, άνετα, και με ασφάλεια στον Άγιο Νικόλαο ή την Ιεράπετρα.
Το μεγαλύτερο όφελος φυσικά δεν θα είναι άλλο από τις ανθρώπινες ζωές που θα γλυτώσουμε. Δεν νομίζω να πιστεύει κάποιος ότι μόλις κατασκευασθεί ο καινούριος αυτοκινητόδρομος θα εξαφανιστούν δια μαγείας τα τροχαία ατυχήματα στην Κρήτη.
Εν τέλει πέρα από τα παραπάνω, δεν νοείται να κατασκευάζεται ένα σύγχρονο αεροδρόμιο και να μην υπάρχει η πρόβλεψη για μέσο σταθερής τροχιάς, όχι μόνο προς τα πλησιέστερα αστικά κέντρα, αλλά προς όλα τα αστικά και τουριστικά κέντρα του νησιού.
Τέλος, σημαντικά έργα υποδομής που θα ωφελήσουν άμεσα το τουριστικού προϊόντος δεν είναι άλλα από τη κατασκευή μαρινών για τον ελλιμενισμό γιωτ.
Όταν ένα κράτος που ιδρύθηκε πριν από 30 χρόνια, όπως η Κροατία, μετράει πάνω από 3000 μαρίνες η Ελλάδα των χιλιάδων χλμ ακτογραμμής, να μετράει ελάχιστες ικανές μαρίνες.
Όπως επίσης δεν μπορεί να αποκαλεί μαρίνα τα αλιευτικά καταφύγια, όπως συνέβη στα Μάλια που αποτελεί άλλο ένα τραγέλαφο του ελληνικού κράτους;
Όχι μόνο στα Μάλια, αλλά και στην Χερσόνησο, στις Γούβες, στο Κοκκίνη και τόσες άλλες περιοχές σε βορά και νότο θα έπρεπε να λειτουργούν μαρίνες υψηλού επιπέδου. Δεν νομίζω να χρειάζονται περαιτέρω εξηγήσεις για τα οφέλη τους. Το επίπεδο του προϊόντος πολλαπλασιάζεται άμεσα.
Όπως επίσης ένα κράτος που σέβεται τον πολίτη θα έπρεπε να μην θεωρεί την απόκτηση σκάφους, ακόμη και μικρότερου των 5-6 μ σαν είδος πολυτελείας.
Οι Σουηδοί για παράδειγμα διαθέτουν περίπου στο 7πλάσιο τα σκάφη που διαθέτουν οι Έλληνες. Εκεί όμως ένα μικρό σκάφος αναψυχής δεν φορολογείται με ιλιγγιώδη ποσά. Τι είναι όμως καλύτερο;
Να φορολογήσεις πολλά σκάφη με χαμηλό συντελεστή, ή ελάχιστα με ιλιγγιώδη συντελεστή των οποίων οι φόροι τις περισσότερες φορές δεν πληρώνονται με διάφορα τερτίπια, παραθυράκια, ρουσφέτια, οφ σορ κλπ;
ΑΝΟΜΙΑ
Aνομίες πάσης φύσεως αποτελούν διαχρονικά τροχοπέδη για το τουριστικό προϊόν. Από τα ποτά «μπόμπα», που πια σερβίρονται σε μια μειοψηφία καταστημάτων, αφού τα περισσότερα μπαρ και κέντρα διασκέδασης παρέχουν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, όμως αυτή η μειοψηφία είναι ικανή να αμαυρώσει όλη την εικόνα. Όχι μόνο της διασκέδασης αλλά όλων των διακοπών κάποιου επισκέπτη.
Οι περιβόητες γουρούνες που κάποιοι προορισμοί όπως το Ρέθυμνο και τα Χανιά απαγόρεψαν την κυκλοφορία τους, αλλού όμως είναι γνωστό τι συμβαίνει. Ενοικιάσεις χωρίς δίπλωμα, επικίνδυνη οδήγηση από θερμόαιμους αναβάτες, συχνά δε χωρίς κράνος, μεθυσμένοι οδηγοί, αναβάσεις σε πεζοδρόμια. Συχνά αποτελούν κίνδυνο ακόμη και για αμέριμνους πεζούς, πόσο μάλλον για άλλους οδηγούς αλλά και τους ίδιους τους αναβάτες. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε χρόνο υπάρχουν θανατηφόρα ατυχήματα με γουρούνες.
Η δική μας κακή νοοτροπία στην οδήγηση. Πως γίνεται όταν βρεθούμε στο εξωτερικό να οδηγούμε με το γράμμα του νόμου, αλλά «εντός έδρας» να μετατρεπόμαστε σε πειρατές της ασφάλτου;
Δεν είναι εικόνα τριτοκοσμικής χώρας το παράνομο προσπέρασμα, το διπλοπαρκάρισμα, η μη προτεραιότητα στον πεζό που περνάει την διάβαση, ή ακόμη χειρότερα η παραβίαση του φωτεινού σηματοδότη;
Βέβαια, αυτά δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο για το τουριστικό προϊόν , αποτελούν κυρίαρχο πρόβλημα της τοπικής κοινωνίας που μετράει χιλιάδες νεκρούς τα τελευταία χρόνια. Χρήζει μεγάλης ανάλυσης, αυτοκριτικής και καταμερισμού ευθυνών.
Τα βαρελόσκυλα. Ακόμη μια τριτοκοσμική εικόνα. Συνηθίζεται, κακώς σε χωριά και ημιαστικά κέντρα, προκαλεί τον αποτροπιασμό και την μήνιν των επισκεπτών που σέβονται τα ζώα , ίσως περισσότερο από τους ανθρώπους. Ντροπιαστική εικόνα για όλη την χώρα . Όχι μόνο όσον αφορά τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου, αλλά η γενικότερη συμπεριφορά μας απέναντι στα κατοικίδια ή μη ζώα.
Οι επαγγελματίες επαίτες. Συνήθως Ρομά. Βλέπεις παιδάκια 2-3 χρονών (!) τις πολύ μικρές ώρες να βρίσκονται στον δρόμο, κυνηγώντας τουρίστες για να τους πουλήσουν ένα γαρίφαλο ή ένα μπιχλιμπίδι. Συχνά δε τα πιο μεγάλα, εκπαιδευμένα γαρ, αν συναντήσουν κάποιον μεθυσμένο με το πρόσχημα της πώλησης ή της επαιτείας, θα του σουφρώσουν ό,τι έχει στην τσέπη. Κινητό, πορτοφόλι, μετρητά.
Και εδώ η πολιτεία αδυνατεί να πράξει κάτι ουσιαστικό.
Εσχάτως συναντάται κάτι ακόμη σε πολυσύχναστες παραλίες. Μασέζ ασιατικής προελεύσεως να παρενοχλούν τουρίστες για μασάζ. Χωρίς κανόνες υγιεινής, χωρίς διαπιστεύσεις ,χωρίς ασφάλεια και εισφορές, πόσο μάλλον φορολόγηση. Πόσο θεμιτό όμως είναι αυτό για κάποιον επισκέπτη που έχει πληρώσει υπηρεσίες σπα στο ξενοδοχείο του να βλέπει τέτοιες εικόνες; Ή ακόμη χειρότερα, πόσο εξοργιστικό είναι για μια επιχείρηση αναζωογόνησης και ευεξίας που προσφέρει ανάλογες υπηρεσίες να πρέπει να αντιμετωπίσει τέτοιο αθέμιτο ανταγωνισμό;
Δεν είχα σκοπό να περιγράψω ό,τι ακριβώς συμβαίνει. Παρέλειψα την άγρα πελατών, τον κατευθυνόμενο τουρισμό και τόσα άλλα προσβλητικά για κάθε νοήμονα πολίτη. Θα πρέπει όμως να γίνει αντιληπτό και από τον τελευταίο αδαή ότι το εφήμερο κέρδος αποτελεί ουσιαστικά αυτοπυροβολισμό. Η έλλειψη σεβασμού στον πελάτη, οι εξυπνακισμοί και οι κουτσαβακισμοί, ουσιαστικά δεν είναι παρά αυτομαστίγωμα.
Το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, ο επαγγελματισμός, η νομιμότητα και η ευνομία αποτελούν τις σταθερές για υψηλό και αέναο κέρδος!
Όλα τα παραπάνω, οδηγούν στο επόμενο σκέλος.
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Koινός παρονομαστής όλων των παραπάνω η κακή λειτουργία του κράτους. Σε όλες τις μορφές. Από το κεντρικό κράτος έως την τοπική αυτοδιοίκηση σε όλες τις βαθμίδες της.
Ο τουρισμός στην Κρήτη μετράει πάνω από 6 δεκαετίες όμως έπρεπε να χρεωκοπήσει το κράτος για να αντιληφθεί την σημασία του. Για δεκαετίες δεν υπήρχε καν υπουργείο τουρισμού, διαφημιστικές καμπάνιες, συμμετοχές σε εκθέσεις. Γενικότερα, έχει αποδειχτεί ότι ο δημόσιος τομέας αδυνατεί να ακολουθήσει την ταχύτητα του ιδιωτικού τομέα. Φυσικά δεν είναι λύση να ιδιωτικοποιηθούν όλα, η πανδημία έδωσε γερό χαστούκι στους υπέρμαχους αυτής της ιδεολογίας. Οφείλει όμως ο δημόσιος τομέας να οργανωθεί καλύτερα. Όπως και να επενδύσει στον εαυτό του σε περιοχές με μεγάλη τουριστική ανάπτυξη.
Γιατί ουσιαστικά για επένδυση πρόκειται, όταν θα παρέχονται καλύτερες υπηρεσίες, τα φορολογικά έσοδα μέσω των αυξημένων εσόδων του ιδιωτικού τομέα θα είναι πολλαπλάσια.
Δεν είναι μόνο οι υποδομές. Δεν συνιστούν υποδομές η πληρότητα προσωπικού στα αστυνομικά τμήματα τουριστικών περιοχών ή ακόμη και η ίδρυση περισσότερων αστυνομικών τμημάτων .Μην ξεχνάμε ότι στα Μάλια, μια περιοχή που συχνά πρωταγωνιστεί αρνητικά με τα ευτράπελα που συμβαίνουν από νεαρούς επισκέπτες εκτός εαυτού, δεν έχει καν αστυνομικό τμήμα. Η απαίτηση των κατοίκων για την ίδρυση του πέφτει στο κενό για δεκαετίες. Πόση ζημιά όμως μπορούν να προξενούν σε όλο το τουριστικό προιόν του νησιού, οι άσχημες εικόνες που συναντάς στο high season στα Μάλια. Εσχάτως ξαναεμφανίστηκαν και στην Χερσόνησο, αν και για πολλά χρόνια η περιοχή είχε καταφέρει να τις αποβάλει.
Η ασφάλεια όμως αποτελεί κυρίαρχο κριτήριο για την προσέλκυση επισκέπτη υψηλού εισοδήματος.
Όπως και η προστασία του περιβάλλοντος. Ουραγοί. Ανακύκλωση από τους πολίτες δεν γίνεται, διαχωρισμός απορριμμάτων επίσης, περιβαλλοντολογική συνείδηση, άγνωστη λέξη. Κάποια μεγάλα ξενοδοχεία έχουν προχωρήσει κάπως, είναι όμως αρκετό; Οι παραλίες συχνά γεμάτες πλαστικά, όσο για την θάλασσα, ζούμε μια τραγωδία. Δεν θα έπρεπε το κράτος να έχει υιοθετήσει κάθε νέα τεχνολογία που συμβάλλει στον καθαρισμό της θάλασσας τάχιστα; Αφού η θάλασσα είναι το κυρίαρχό πλεονέκτημα μας .Μαζί με το κλίμα και το ανθρώπινο δυναμικό, ίσως τα σημαντικότερα των πλεονεκτημάτων.
Ας επιστρέψουμε όμως στον τομέα της ασφάλειας. Δεν ξέρω αν έχει κάποιος εμπειρία από τροχονομική ή άλλη μικρή παράβαση στην δυτική Ευρώπη. Εκεί όπου ο ελεγκτής έχει στην διάθεση του P.O.S. αφού ο παραβάτης, ιδιαίτερα αν πρόκειται για τουρίστα πληρώνει άμεσα. Για σκεφτείτε πόσες χιλιάδες κλήσεις έχουν καταλήξει στα αζήτητα. Σκεφτείτε τώρα τι έσοδα θα είχε το κράτος αν σε κάθε περιπολία, υπήρχε ένα μηχάνημα είσπραξης του προστίμου. Πόσο αυξημένα θα ήταν τα έσοδα της ελληνικής οικονομίας, ώστε ο Έλληνας, που διανύει μια πολύ μακρά περίοδο διαφορετικών κρίσεων για περισσότερα από 10 χρόνια να αναπνεύσει λίγο οικονομικά, από την δυσβάσταχτη άμεση και έμμεση φορολογία.
Μεγάλη ευθύνη φέρει το κράτος επίσης για την ανυπαρξία πολιτιστικής πολιτικής. Εννοώ την εγκατάλειψη μνημείων όχι μόνο από τα αρχαία χρόνια, αλλά και μετέπειτα, από τα ελληνιστικά, ρωμαϊκά, και βυζαντινά χρόνια. Όταν σε άλλα μέρη μπορεί να συναντήσεις από μουσείο πατάτας μέχρι γυναικείου εσωρούχου, δεν νοείται ολόκληρη η χώρα, αλλά ας σταθούμε στο νησί μας, να μην έχει μουσεία και προσβασιμότητα σε αρχαιολογικούς χώρους. Ακόμη χειρότερα να είναι εγκαταλειμμένα. Στον δήμο που κατοικώ τα παραδείγματα είναι εξοργιστικά πολλά.
Η τοπική αυτοδιοίκηση, συχνά με συνένοχο τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες δεν συνειδητοποιούν την δυναμική που προσφέρει ένα μουσείο, ιδιαίτερα αρχαιολογικό, ή η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αμφότεροι τα θεωρούν, φεύ, δευτερεύοντα. Δεν κινητοποιούνται, δεν απαιτούν. Κι όμως, ένας ή περισσότεροι αρχαιολογικοί χώροι, ένα μουσείο, θα τραβήξει τον επισκέπτη μακριά από το ξενοδοχείο, θα τον οδηγήσει στην αγορά, σε εστιατόρια και καφέ. Θα οδηγήσουν δηλαδή σε μεγαλύτερο επιμερισμό των εξόδων του επισκέπτη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αρχαία Ελευθέρνα και το μουσείο που ιδρύθηκε. Έδωσε πνοή στην περιοχή, επιμήκυνε την τουριστική περίοδο, τράβηξε επισκέπτες υψηλού επιπέδου και εισοδήματος.
Γιατί όμως η Ελευθέρνα να είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα; Όταν δεν υπάρχει ένα μουσείο για ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της μινωικής περιόδου, το παλάτι των Μαλίων ή, όταν τα υπόγεια και οι αποθήκες του αρχαιολογικού μουσείου στο Ηράκλειο είναι γεμάτες από κούτες ευρημάτων που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Χερσονήσου, όπου ανάπτυξη υπήρχε από τα πρωιμινωικά χρόνια μέχρι τα βυζαντινά εώς την κυριαρχία των πειρατών που οδήγησε τον οικισμό προς το βουνό, ιδιαίτερα σημαντική μάλιστα τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, γιατί η πολιτεία δεν αφουγκράζεται το διαχρονικό αίτημα της τοπικής κοινωνίας για ίδρυση μουσείου στην περιοχή;
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα οι νέες ανακαλύψεις Αμερικανών Αρχαιολόγων στην Λύττο. Έπρεπε να έρθουν οι Αμερικάνοι δηλαδή για να υπάρξει κινητικότητα σε μια περιοχή που ακόμη και ένας άσχετος με την αρχαιολογία, όπως ο υπογράφων, «φώναζε» ότι υπάρχουν σωρεία ευρημάτων. Αφού είναι γνωστό ότι η Χερσόνησος υπήρξε το επίνειο της Λύττου, γιατί το ελληνικό κράτος δεν υποστήριζε τις ανασκαφές στην περιοχή;
Ας μην μιλήσουμε για την γραφειοκρατία ,ας μην σταθούμε στις Συμπληγάδες που αναγκαστικά θα πέσει ένας επισκέπτης –δεν την γλιτώνει κανείς- αν χρειαστεί το δημόσιο. Πλείστα όσα τα παραδείγματα!
Δυστυχώς στην Ελλάδα, οι αυτονόητες απαντήσεις, τείνουν να παραμένουν ρητορικά ερωτήματα αφού το κράτος κρίνεται νωχελικό και ράθυμο σε σχέση με τις ταχύτητες που αναπτύσσει η ιδιωτική πρωτοβουλία.
Αν ήταν πιο ευκίνητο, ιδιαίτερα όσον αφορά τα γραφειοκρατικά ζητήματα, τα οφέλη τόσο για το κράτος όσο και για τους πολίτες της επιχειρήσεις θα ήταν πολλαπλάσια.
ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ ΤΗΣ ΣΕΖΟΝ
Η γερμανική οικονομία είναι τους τελευταίους μήνες σε πανικό, φοβούμενη το ενεργειακό μπλακ άουτ που προκαλεί ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία. Η γερμανική βιομηχανία λένε θα έχει προβλήματα λειτουργίας, εργοστάσια θα πρέπει να διακόψουν την λειτουργία τους ή να την περιορίσουν.
Η βιομηχανία της Ελλάδας, ο τουρισμός, όπως αποκαλείται τα μεταμνημονιακά χρόνια, δεν έχει τέτοια προβλήματα. Έχει μάθει να λειτουργεί για 6 μήνες τον χρόνο και αυτοί λειψοί.
Φανταστείτε δηλαδή, η Volkswagen, η Mercedes, ή οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία, οπουδήποτε στον κόσμο, να λειτουργούσαν μόνο την μισή χρονιά. Τι πλήγμα θα ήταν για τις οικονομίες των χωρών που τις φιλοξενούν. Και όμως στην Ελλάδα της δοκιμαζόμενης οικονομίας για δεκαετίες, ποτέ δεν έγιναν τα δέοντα, ώστε να επιτευχθεί η πολυθρύλητη επιμήκυνση της τουριστικής σεζόν.
Όταν οι γείτονες μας Τούρκοι επιδοτούν πτήσεις στην νεκρή σεζόν, όταν προορισμοί όπως η Μάλτα, η Τυνησία, η Αίγυπτος, έχουν καταφέρει να έχουν τουρισμό όλο το χρόνο, καταφέρνοντας έτσι να έχουν μια σταθερή τιμολογιακή πολιτική για την υψηλή περίοδο, χωρίς προσφορές και εκπτώσεις, τότε η Ελλάδα γιατί μπουσουλάει ακόμη;
Δεν νοείται για παραπάνω από μισό αιώνα να έχουμε παραμείνει στο «ήλιος και θάλασσα». Δεν νοείται για πάνω από μισό αιώνα, να έχουμε επιτρέψει τον όρο «μεσογειακή κουζίνα» να καπηλεύεται τον σωστό που είναι «κρητική κουζίνα». Τι σχέση μπορεί να έχει η γαλλική κουζίνα του φουα-γκρά και της πάπιας πορτοκάλι με την μεσογειακή κουζίνα;
Η ιταλική της πίτσας και του σπαγγέτι; Η ισπανική των τάκος ή η βορειοαφρικάνικη των χούμους και των ποικίλων μπαχαρικών.
Αναφέρομαι σε αυτά γιατί ακριβώς ο γαστριμαργικός τουρισμός μπορούσε να είναι ένα άρμα για την επιμήκυνση της τουριστικής σεζόν.
Όπως θα μπορούσε να είναι ο αθλητικός τουρισμός, τόσο για την άθληση επισκεπτών, όσο και την παρακολούθηση σημαντικών αθλητικών γεγονότων.
Ο θρησκευτικός όταν τόσα μοναστήρια αποτελούν μνημεία που στέκονται για αιώνες. Ο τουρισμός ευεξίας. Ευεξία νιώθει ο επισκέπτης μόνο που βλέπει το απέραντο γαλάζιο, μυρίζει τα αρώματα της γης μας, όταν το μελτεμάκι έρχεται να τον δροσίσει. Που να πάρει τα βουνά και τα λαγκάδια, να επισκεφτεί τα φαράγγια, ή να κολυμπήσει στα δροσερά νερά ένα ηλιόλουστο μεσημέρι του Δεκέμβρη. Ακόμη και χωρίς τις υψηλές υπηρεσίες που προσφέρουν πολλά καταλύματα, πλημμυρίζεται από ευεξία που θα κουβαλάει μέχρι το επόμενο ταξίδι του.
Εσχάτως υπήρξε μια πρόσκληση του ΥΠ.ΤΟΥ. προς βορειοευρωπαίους συνταξιούχους ώστε να περάσουν τον χειμώνα στην χώρα μας, σε πιο εύκρατο κλίμα, με μειωμένες ανάγκες θέρμανσης, ενέργειας, εξόδων. Δεν είναι κακό, αλλά φυσικά δεν είναι αρκετό.
Πριν την πανδημία είχαμε κάποια προσπάθεια επιμήκυνσης για ορισμένες μόνο περιοχές μέσω του τουρκογερμανικού πρακτορείου που έφερνε με χαμηλά ναύλα συνταξιούχους αρκεί να συμμετείχαν στις εκδρομές που περιλάμβαναν επισκέψεις στα μεγάλα καταστήματα (γούνας, κοσμηματοπωλεία, κεραμικά) που για αυτόν τον σκοπό λειτουργούσε το ίδιο το γραφείο.
Με δυο λέξεις προχειροδουλειές δηλαδή. Ή ακόμη, έπρεπε να έρθουν ξένοι επιχειρηματίες να μας ξεστραβώσουν.
Κι όμως, σε μια περιοχή που η θάλασσα είναι αρκετά ζεστή, θερμότερη από τον Απρίλη και τον Μάη, εμπειρικά μιλώντας, μέχρι τις 10 του Γενάρη, που όλο τον Νοέμβρη μπορείς να βεγγερίζεις στην αυλή χωρίς να κρυώνεις, που το κλίμα είναι ιδανικό για outdor activities, το νέο trend στον τουρισμό, εμείς γιατί λειτουργούμε ξανά, επιεικώς «αρπακολλατζίδικα»;
Αντί να εκμεταλλευθούμε το φυσικό κάλος της Κρήτης μας, αναπτύσσοντας στοχευμένα κάθε μορφή ειδικού τουρισμού, δίνοντας έμφαση στις δραστηριότητες στην φύση που μπορεί να απολαύσει ο επισκέπτης, από τον περίπατο και την ορειβασία, μέχρι την κολύμβηση, τις καταδύσεις και τα υπόλοιπα θαλάσσια σπορ, την ποδηλασία και την διάσχιση φαραγγιών έως το το χειμερινό σκι και διάσχιση φαραγγιών, παραμένουμε προσκολλημένοι στο μοντέλο «ήλιος και θάλασσα» που είναι αποτελεσματικό για 6, το πολύ 7 μήνες;
Αντί να εκμεταλλευθούμε την υπεραξία της κρητικής κουζίνας, επενδύοντας σε αυτήν, δημιουργώντας ακόμη και γαστριμαργικά φεστιβάλ, προωθώντας ακόμη περισσότερο τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία μας, αναδυκνύοντας τα μοναδικά προϊόντα της κρητικής γης, εμείς συνεχίζουμε να την αποκαλούμε μεσογειακή;
Λες και έχει καμμιά σχέση το σπαγγέτι, το φουαγκρά, ή τα τάκος και τα χούμους με την μεσογειακή κουζίνα. Αντί να προωθήσουμε τα περίφημα καζάνια, διαφημίζοντας τα αναλόγως, δημιουργώντας το δικό μας Novermber fest, παραμένουμε στάσιμοι, εκλιπαρώντας κάποια συγκυρία που θα μας επιμηκύνει την τουριστική σεζόν κάνα δυό εβδομάδες;
Αντί να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα φέρουν επισκέπτες στο μεγαλύτερο event του χρόνου, όταν εκατομμύρια Ευρωπαίοι ταξιδεύουν αναζητώντας ξεκούραση και αναζωογόνηση την περίοδο των Χριστουγέννων, εμείς είμαστε αποκλεισμένοι από τον ταξιδιωτικό-τουριστικό χάρτη;
Μήπως όλοι αυτοί οι ταξιδιώτες των Χριστουγέννων, αναζητούν μόνο το χιονισμένο τοπίο, το οποίο παρεμπιπτόντως διαθέτουμε, και το τραπέζι μπροστά στο τζάκι; Δεν υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό που αναζητά ένα θερμότερο κλίμα, γιατί όχι ακόμη και μπάνιο στην θάλασσα, όταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 20 βαθμούς; Ή μήπως υπάρχουν πολλά μέρη στον πλανήτη που σε λιγότερο από μια ώρα από το χιονισμένο τοπίο και το χειμερινό σκι να βρίσκεσαι για μπάνιο ή για θαλάσσιο σκι;
Ας μην σταθούμε στον αγροτοτουρισμό, όπου η ελαιοσυγκομιδή θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε μια πολυεθνική γιορτή, με διττά οφέλη, αφού ποιος δεν θα ξετρελαινόταν με την δοκιμή πρωτόλαδου συνοδευόμενου με παξιμάδι και γραβιέρα, ενώ η δουλειά στο χωράφι, στο κτήμα, θα ήταν μια εξίσου αξέχαστη εμπειρία για τον επισκέπτη. Πόσα οφέλη θα πρόσφερε ταυτόχρονα στον πρωτογενή τομέα;
Υπάρχουν τόσες και τόσες λύσεις που θα μπορούσαν να ωθήσουν την επιμήκυνση της σεζόν, αρκεί να υπάρχει όραμα, οργάνωση και πλάνο.
Τα οφέλη της επιμήκυνσης, πέρα από τα άμεσα, θα είναι και έμμεσα. Όταν η τουριστική σεζόν είναι οχτώ, εννιά, δέκα μήνες, τότε η θερινή θα αυξήσει την αξία της. Δεν θα είναι αναγκασμένα τα ξενοδοχεία να υποκύπτουν στις εκπτώσεις, και τις προσφορές που απαιτούν συχνά οι μεγάλοι tour operators. Δεν θα κρέμεται η οικονομία σε ένα εξάμηνο με ότι αυτό συνεπάγεται.
Δεν αρκούν ενέργειες μόνο από τον ιδιωτικό τομέα όμως. Θα πρέπει να συμπράξει και το δημόσιο, προσφέροντας κίνητρα στο επιχειρείν. Μειωμένος ΦΠΑ από Νοέμβρη εώς Μάρτη, είναι καλύτερα από καθόλου ΦΠΑ, αφού η βιομηχανία μας δεν λειτουργεί αυτούς τους μήνες. Επιδότηση της εργασίας αντί της ανεργίας, ώστε εργαζόμενοι και επιχειρήσεις να μπορούν να ανταπεξέλθουν. Πριμοδότηση εισφορών, μειωμένα τέλη σε αεροδρόμια, μειωμένη εώς μηδενική είσοδο σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Όταν ο επισκέπτης δεν αγοράζει εισιτήριο, αγοράζει σουβενίρ, είναι δεδομένο αυτό.
Κίνητρα δηλαδή για να γίνει η αρχή. Κάθε αρχή και δύσκολη λέει ο θυμόσοφος λαός. Λέει επίσης ότι ο «ο ζόρες είναι να μπει το νερό στο αυλάκι». Αν μπει, όλα γίνονται ευκολότερα.
Το σίγουρο είναι ένα. Ότι θα είμαστε έρμαιοι της τύχης μας, αν συνεχίσουμε να κινούμαστε με τον αυτόματο πιλότο. Αν συνεχίσουμε να εμμένουμε στο μοντέλο «ήλιος και θάλασσα». Ναι, είναι η θεμελιώδης βάση μας, όμως επιτέλους θα πρέπει να αναπτυχθούμε, να ψηλώσουμε κι άλλο.
Μα δεν είναι μεγάλη αμαρτία να έχουμε ένα μέρος, Μαλβιδες και Σεϋχέλλες μαζί, στην Ευρώπη, δίπλα στο σπίτι τους, και να πουλάμε μπιρ παρά;
