Τι είναι αυτό που προκαλεί η Τέχνη στον άνθρωπο σε περιόδους ματαίωσης και απόγνωσης, σε εποχές που η απελπισία και η αβεβαιότητα φαίνονται αναπόφευκτες;
Είτε μιλάμε για σπουδαία ποιήματα όπως του Γιάννη Ρίτσου, του Ναζίμ Χικμέτ ή του Μπέρτολτ Μπρεχτ, είτε για σπουδαία τραγούδια, όπως του Νίκου Ξυλούρη, του Μπόμπ Ντύλαν, ή του Τζόν Λένον ή για έργα ζωγραφικής και γλυπτά, αναρωτιέμαι ποια είναι αυτή η δύναμη που διαθέτει η τέχνη ώστε να καταφέρνει άλλοτε να δημιουργήσει την ελπίδα στην ανθρώπινη ψυχή για να αντέξει τον πόνο και άλλοτε να ξεσηκώσει τα πλήθη και να προκαλέσει αλλαγές.
Ίσως είναι που τα έργα τέχνης δεν επικοινωνούν τις ιδέες τους μέσω του καθιερωμένου λόγου, συχνά κουραστικού και τετριμμένου, αλλά αντιθέτως εκφράζουν την αλήθεια μέσω της ποιητικής ή καλλιτεχνικής τους γλώσσας.
Υποθέτω ότι η λυρικότητα ή το σοκ και η φρίκη που προκαλούν καθιστούν τα έργα τέχνης πανανθρώπινα, να μιλάνε σε όλους, με τρόπο άμεσο και απλό.
Η τέχνη μπορεί να μην προκαλεί άμεση και πρακτική αλλαγή στα δεινά των ανθρώπων, αλλά μοιάζει να αναγκάζει, σχεδόν να επιβάλλει, τον προβληματισμό και την συνειδητοποίηση, με τρόπο επιτακτικό και απόλυτο.
Ο Πικάσο έλεγε, ακόμη και αν ένα μεμονωμένο άτομο αισθάνεται σοκ και φρίκη όταν κοιτάζει τη Γκουέρνικα, ο πίνακας μπορεί να ειπωθεί ότι έχει επιτύχει το αποτέλεσμά του.
Στις 26 Απριλίου του 1937, Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών –στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου και της βοήθειας που είχε δοθεί από Χίτλερ και Μουσολίνι στον Φράνκο– βομβαρδίζουν την κωμόπολη Guernica της Χώρας των Βάσκων. Ρίχνουν 32 τόνους εκρηκτικών, σκοτώνουν 1.650 ανθρώπους και ισοπεδώνουν το 70% της πόλης.
Ο Picasso, που βρισκόταν στο Παρίσι, καθώς είχε αναλάβει να διακοσμήσει το ισπανικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση εκείνης της χρονιάς, πληροφορείται την 1η Μάη, το γεγονός από την εφημερίδα “Le soir”, ξεκινάει το έργο του αμέσως και το ολοκληρώνει στις 3 Ιούνη.
Το έργο περιόδευσε στην Ευρώπη, στα πλαίσια καμπάνιας αλληλεγγύης προς τη δημοκρατική Ισπανία. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ.
