Άφαντη η Επιτροπή Ανταγωνισμού – Εδώ και επτά μήνες παραμένει άγνωστη η τύχη της κανονιστικής παρέμβασης για τα καύσιμα – Μετά το τέλος Ιουνίου ο νόμος για το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους παύει να ισχύει
Η νέα παγκόσμια αναταραχή στην αγορά πετρελαίου βρίσκει ανοχύρωτη την ελληνική αγορά, καθώς η κανονιστική παρέμβαση που άρχισε από την Επιτροπή Ανταγωνισμού επί ημερών Ιωάννη Λιανού παραμένει μετέωρη, ύστερα από παρατάσεις της διαβούλευσης ως τις 15 Νοεμβρίου 2024, ενώ από τις αρχές του έτους, όταν ανέλαβε τη θέση της προέδρου η Μαίρη Σαρπ, ουδεμία ανακοίνωση έχει γίνει για την πρόοδο της διαδικασίας.
Η κανονιστική παρέμβαση χτύπησε ένα… ευαίσθητο νεύρο της αγοράς καυσίμων, καθώς διαπιστώθηκε η ανάγκη να αυξηθεί ο ανταγωνισμός με εισαγωγές καυσίμων, οι οποίες πρακτικά αποτρέπονται σήμερα από το ισχύον καθεστώς για την τήρηση αποθεμάτων, που «φουσκώνει» τα κόστη και καθιστά ασύμφορες τις εισαγωγές.
Οι παρασκηνιακές αντιδράσεις από τους μεγάλους ομίλους των καυσίμων φέρονται να βρίσκονται πίσω από την… αφλογιστία της Επιτροπής Ανταγωνισμού και τη δυστοκία στην έκδοση της κανονιστικής παρέμβασης.
Η διαδικασία ξεκίνησε στις 28 Νοεμβρίου 2022, ενώ είχαν προηγηθεί έρευνες για τη χαρτογράφηση της αγοράς. Την 1η Αυγούστου 2024, η ΕΑ δημοσίευσε τις προκαταρκτικές της απόψεις, καλώντας σε δημόσια διαβούλευση.
Η περίοδος αναφοράς της αξιολόγησης (2019-2022) σημαδεύτηκε από δύο ισχυρά εξωτερικά σοκ: την πανδημία του κορονοϊού, που οδήγησε σε κατάρρευση της ζήτησης το 2020, και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 και είχε αρνητικές επιπτώσεις στην παγκόσμια προσφορά πρώτης ύλης και τελικών προϊόντων.
Βασικά συμπεράσματα ανά στάδιο δραστηριότητας
- Στάδιο Διύλισης
Στο στάδιο της διύλισης, η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει ότι επικρατούν συνθήκες δυοπωλίου με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης. Οι δύο κύριες εταιρείες διύλισης στην Ελλάδα μοιράζονται κοινούς παράγοντες διαμόρφωσης τιμών για τις εγχώριες πωλήσεις (όπως η τιμή του δείκτη Platts MED, η φορολογία και η ισοτιμία US$/ευρώ), με τον δείκτη Platts να διαδραματίζει τον σημαντικότερο ρόλο.
Από την ανάλυση προέκυψε ταύτιση και παράλληλη εξέλιξη των τιμών διύλισης, με οριακές διαφορές μεταξύ των δύο εταιρειών.
Παρατηρήθηκε αύξηση των περιθωρίων διύλισης και στις δύο εξεταζόμενες περιόδους των σοκ, παρά τις αντίθετες τάσεις στις τιμές αργού πετρελαίου και τελικών προϊόντων. Συγκεκριμένα, το αυξημένο περιθώριο κατά το πρώτο σοκ (πανδημία) δεν οδήγησε σε λειτουργικά κέρδη το 2020 λόγω της περιορισμένης ζήτησης και παραγωγής.
Αντίθετα, το αυξημένο περιθώριο κατά το δεύτερο σοκ (πόλεμος στην Ουκρανία) οδήγησε σε σημαντικά λειτουργικά κέρδη για τις εταιρείες διύλισης, καθώς συνοδεύτηκε από σχετικά αυξημένη ζήτηση και διαχρονικές αυξήσεις τιμών.
Παρόλο που οι εταιρείες διύλισης έχουν σημαντική εξωστρέφεια, πραγματοποιώντας μεγάλο μέρος των πωλήσεών τους στο εξωτερικό, προκύπτει μεγαλύτερο ανά μονάδα έσοδο από τις εγχώριες πωλήσεις για τα εξεταζόμενα προϊόντα σε σύγκριση με το μέσο έσοδο των εξαγωγών τους.
Η εγκατεστημένη παραγωγική δυναμικότητα, που υπερκαλύπτει τις εγχώριες ανάγκες, σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση του κλάδου παγκοσμίως, λειτουργεί ανασταλτικά για την είσοδο νέων εταιρειών. Επιπλέον, υπάρχουν υψηλά και μη ανακτήσιμα κεφάλαια για τη δημιουργία εγκαταστάσεων, απρόβλεπτα και μεταβλητά περιθώρια κέρδους, αρνητικές μελλοντικές προοπτικές του κλάδου διεθνώς, και χρονοβόρες/απαιτητικές διαδικασίες αδειοδότησης και υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας.
Οι εισαγωγές δεν ασκούν σημαντική ανταγωνιστική πίεση στις εταιρείες διύλισης. Η ανάγκη τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας μπορεί να θέτει εμπόδια στις εισαγωγές για τις ανεξάρτητες εταιρείες εμπορίας. Η μη ύπαρξη εισαγωγών, σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στους αποθηκευτικούς χώρους και το αυξημένο κόστος τήρησης αποθεμάτων, συνιστούν εμπόδια εισόδου/επέκτασης που περιορίζουν τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό.
Παρατηρήθηκε ασύμμετρη μετακύλιση των μεταβολών των τιμών (όπου οι αυξήσεις των τιμών του δείκτη Platts μετακυλίονται περισσότερο στις τιμές πώλησης των διυλιστηρίων, σε σχέση με τις αντίστοιχες μειώσεις). Αυτό, σε συνδυασμό με τα υψηλά περιθώρια κερδοφορίας και την εξαιρετικά χαμηλή ανταγωνιστική πίεση, επιβεβαιώνει την ικανότητα των εταιρειών διύλισης να αυξάνουν επικερδώς τις τιμές τους.
- Στάδιο Χονδρικής Εμπορίας
Η αγορά χονδρικής χαρακτηρίζεται από μέτριο προς χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης. Οι εταιρείες επιδιώκουν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους μέσω εναλλακτικών προϊόντων, υπηρεσιών και του σήματός τους.
Οι πελάτες (πρατήρια λιανικής) δεν αγοράζουν απευθείας από τα διυλιστήρια ούτε κάνουν εισαγωγές, επομένως δεν έχουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας. Αυτό δίνει διαπραγματευτική δύναμη στις εταιρείες χονδρικής, οι οποίες, με τη σειρά τους, περιορίζονται από την έλλειψη εναλλακτικών πηγών προμήθειας στο στάδιο της διύλισης.
Στα εμπόδια εισόδου περιλαμβάνονται ο υψηλός βαθμός καθετοποίησης, οι οικονομίες κλίμακας και φάσματος, η συρρίκνωση της ελληνικής αγοράς, η έντονη παραβατικότητα (νοθεία), οι δυσκολίες εισαγωγών λόγω του συστήματος τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας και οι περιορισμοί στην αδειοδότηση αποθηκευτικών χώρων.
Περιορισμένη Αποδοτικότητα: Η αποδοτικότητα των εταιρειών εμπορίας σε επίπεδο μικτών αποτελεσμάτων εμφανίζει περιορισμένο εύρος, μικρές διακυμάνσεις και οριακά θετικά λειτουργικά περιθώρια κερδοφορίας.
Η αδυναμία εξεύρεσης εναλλακτικής πηγής προμήθειας μέσω εισαγωγών έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία άσκησης πίεσης των εταιρειών εμπορίας προς τις εταιρείες διύλισης. Σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, υπάρχει μόνο μία εταιρεία με εγκατάσταση αποθήκευσης, γεγονός που μπορεί να δυσχεράνει την αποθήκευση, ιδίως στη νησιωτική χώρα. Συμφωνίες αποκλειστικότητας σε συμβάσεις συν-αποθήκευσης μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες μη αποτελεσματικού ανταγωνισμού.
- Στάδιο λιανικής διάθεσης
Στο στάδιο της λιανικής δραστηριοποιούνται 6.117 πρατήρια, εκ των οποίων τα 5.825 λειτουργούν με το σήμα κάποιας εταιρείας και τα υπόλοιπα είναι ανεξάρτητα.
Στα εμπόδια εισόδου στη λιανική περιλαμβάνονται το ύψος της επένδυσης για τη δημιουργία ενός πρατηρίου, τα χαμηλά περιθώρια κέρδους και η παραβατικότητα (νοθεία).
Περιορισμός Ανταγωνισμού από Έλλειψη Εισαγωγών: Όπως και στα προηγούμενα στάδια, η μη ύπαρξη εισαγωγών, οι περιορισμοί στους αποθηκευτικούς χώρους και το αυξημένο κόστος τήρησης αποθεμάτων αποτελούν εμπόδια εισόδου/επέκτασης που περιορίζουν τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό.
