Η κατάσταση στο προσφυγικό παραμένει εφιαλτική για τους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου, ενώ η τραγωδία της Πύλου που έφερε ξανά στο επίκεντρο τη χώρα μας αφήνει πολλά “θολά” σημεία
Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, καθιερώθηκε για πρώτη φορά με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου του 2000 και πρωτογιορτάσθηκε στις 20 Ιουνίου 2001, με αφορμή τα 50 χρόνια από την υπογραφή της «Συνθήκης για το καθεστώς των προσφύγων».
Η Συνθήκη αυτή προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία ήταν επιφορτισμένη να βοηθήσει στη μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Στα 55 χρόνια της ύπαρξής της, η Ύπατη Αρμοστεία έχει βοηθήσει πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους και για τις προσπάθειές της αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους, εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά τους ή τη συμμετοχή τους σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.
Σήμερα, η Ύπατη Αρμοστεία είναι ένας από τους κυριότερους ανθρωπιστικούς οργανισμούς στον κόσμο. Τα περισσότερα από 5.000 στελέχη της, πολλά από τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρούς κινδύνους κατά της προσωπικής τους ασφάλειας, βοηθούν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους που συγκεντρώνουν την ιδιότητα του πρόσφυγα.
Ο αριθμός των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις ξεπέρασε τα 70 εκατομμύρια το 2018. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στα 70 περίπου χρόνια λειτουργίας της.
Σύμφωνα με στοιχεία από την ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ «Παγκόσμιες Τάσεις», η οποία αφορούσε το 2020, καταδεικνύεται ότι 82,4 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν εκτοπιστεί ως αποτέλεσμα διωγμών, συγκρούσεων και παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην έκθεση επίσης σημειώνεται πως ο αριθμός αυτός είναι κατά 1,5 εκατομμύριο μειωμένος από τον αναμενόμενο αριθμό αιτούντων ασύλου, κι αυτό λόγω του αντίκτυπου της πανδημίας COVID-19.
Κάτι τέτοιο επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση των προσφύγων εφόσον σημαίνει πως ένας αριθμός ανθρώπων παρέμεινε απομονωμένος με κίνδυνο τη ζωή του, ενώ η διεθνής κοινότητα αδυνατούσε να τους προστατέψει σε συνθήκες παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης.
Μερικοί χρήσιμοι ορισμοί για περεταίρω κατανόηση του προσφυγικού θέματος είναι οι εξής:
Αιτητής ασύλου είναι κάθε άνθρωπος που κάνει επίσημη αίτηση για άσυλο σε μία ξένη χώρα, διότι φοβάται ότι η ζωή του βρίσκεται σε κίνδυνο στην πατρίδα του.
Πρόσφυγας είναι κάθε άνθρωπος που βρίσκεται έξω από το κράτος του οποίου είναι πολίτης εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς λόγω της φυλής, της θρησκείας ή της εθνικότητάς του, ή ακόμα εξαιτίας της ιδιότητας του μέλους μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας. Η Οδηγία περί των ελάχιστων προδιαγραφών θέτει τους όρους χορήγησης διεθνούς προστασίας στην ΕΕ σε όσους τη χρειάζονται.
Οι υπήκοοι τρίτων χωρών πρέπει να κάνουν αίτηση για προστασία στην πρώτη χώρα της ΕΕ μέσω της οποίας εισήλθαν στην Ένωση. Κάνοντας την αίτηση αυτή μπορούν αυτόματα να γίνουν αιτητές ασύλου. Οι τελευταίοι μπορούν να χαρακτηριστούν πρόσφυγες ή να τύχουν άλλης διεθνούς προστασίας μόνο εφόσον δώσουν το πράσινο φως οι εθνικές αρχές του κράτους μέλους όπου εξετάστηκε η αίτησή τους.
Τι προβλέπει ο κανονισμός του Δουβλίνου;
Ο ακρογωνιαίος λίθος του συστήματος ασύλου της ΕΕ, ο κανονισμός του Δουβλίνου καθορίζει ποια χώρα της ΕΕ είναι υπεύθυνη για τη διεκπεραίωση αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Η θέση του Κοινοβουλίου είναι η εξής:
- Η χώρα στην οποία ο αιτητής ασύλου φθάνει πρώτα δεν θα είναι πλέον αυτόματα υπεύθυνη για τη διεκπεραίωση της αίτησης ασύλου.
- Οι αιτούντες άσυλο με πραγματική σύνδεση με μια συγκεκριμένη χώρα της ΕΕ πρέπει να μεταφέρονται εκεί.
- Όσοι δεν έχουν σύνδεση με μια χώρα της ΕΕ πρέπει να μοιράζονται δίκαια μεταξύ όλων των κρατών μελών. Οι χώρες που αρνούνται να συμμετάσχουν στη μεταφορά αιτητών ασύλου ενδέχεται να χάσουν τα κονδύλια της ΕΕ.
- Πρέπει να ενισχυθούν τα μέτρα ασφαλείας και όλοι οι αιτητές ασύλου πρέπει να καταγράφονται κατά την άφιξή τους με τα δακτυλικά τους αποτυπώματα και να ελέγχονται στις σχετικές βάσεις δεδομένων της ΕΕ.
- Πρέπει να ενισχυθούν οι διατάξεις για τους ανηλίκους και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης.
8 αλήθειες για τους πρόσφυγες
ΠΑΙΔΙΑ: Το 2018, κάθε δεύτερος πρόσφυγας ήταν παιδί. Πολλά παιδιά (111.000) είναι μόνα τους, χωρίς την οικογένειά τους.
ΝΗΠΙΑ: Η Ουγκάντα κατέγραψε 2.800 παιδιά πρόσφυγες ηλικίας έως 5 ετών που ήταν μόνα τους ή χωρισμένα από την οικογένειά τους.
ΑΣΤΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ: Ως πρόσφυγας, είναι πιο πιθανόν να ζεις σε μια κωμόπολη ή πόλη (61%) παρά σε αγροτική περιοχή ή καταυλισμό.
ΠΛΟΥΣΙΟΙ & ΦΤΩΧΟΙ: Οι χώρες υψηλού εισοδήματος κατά μέσο όρο φιλοξενούν 2,7 πρόσφυγες ανά 1000 κατοίκους. Οι χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος φιλοξενούν κατά μέσο όρο 5,8 πρόσφυγες. Οι πιο φτωχές χώρες φιλοξενούν το ένα τρίτο του συνόλου των προσφύγων παγκοσμίως.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Περίπου το 80% των προσφύγων ζουν σε χώρες που γειτνιάζουν με τις χώρες καταγωγής τους.
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: Σχεδόν 4 στους 5 πρόσφυγες βρίσκονται σε καταστάσεις εκτοπισμού που διαρκούν τουλάχιστον πέντε χρόνια. Ένας στους 5 βρίσκεται σε καταστάσεις εκτοπισμού που διαρκούν 20 χρόνια ή και περισσότερο.
ΝΕΟΙ ΑΙΤΟΥΝΤΕΣ ΑΣΥΛΟ: Ο μεγαλύτερος αριθμός των νέων αιτημάτων ασύλου το 2018 ήταν από πολίτες της Βενεζουέλας (341.800).
ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ: Η αναλογία των ανθρώπων που είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο ή εσωτερικά εκτοπισμένοι σε σχέση με τον παγκόσμιο πληθυσμό είναι 1 στους 108. Πριν από δέκα χρόνια ήταν 1 στους 160.
